Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar; GDO’lar
21-02-2021
17:10
Genetiği değiştirilmiş organizmalar veya GDO'lar, değiştirilmiş genetik yapıya sahip bitkiler ve hayvanlardır. Kimyasal direnç veya hızlandırılmış büyüme süresi gibi yeni özellikler elde etmek için diğer organizmalardan gelen genleri dahil etmek için bir laboratuvarda düzenlenmişlerdir. GDO'lar özellikle ABD tarımında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Genetiği değiştirilmiş organizmalar, bir laboratuvarda yeni genetik yapıya sahip olacak şekilde değiştirilmiş bitkiler ve hayvanlardır. Bilim insanları, değiştirilen bitkilere ve hayvanlara özgü olmayan yeni özellikler elde etmek için diğer organizmalardan genler kullanırlar. Bilim insanları, bir organizmanın genlerini değiştirmek için genetik mühendisliğini kullandıklarında, genellikle üretim amaçları için faydalı olarak gördükleri bir özellik eklemeye çalışırlar. Genetik mühendisliği genellikle daha uzun raf ömrü, hastalık direnci, farklı renkler veya tatlar gibi bir organizma tarafından tipik olarak tutulmayan bir özelliği elde etmek için yapılır.
Çiftçiler, arzu edilen özellikleri artırmak için geleneksel olarak hem bitkileri hem de hayvanları yetiştirmişlerdir. Bunu yapmak için geleneksel yöntemler şunları içerir:
• Gelecek yılın mahsulü için kaynak olarak en sağlıklı veya en hızlı büyüyen bitkilerden tohumlar seçmek
• Yeni meyve çeşitleri yaratmak için bir ağaçtan diğerine dal aşılamak
• Süt ya da yumurta üretimi gibi büyüklük veya verim için hayvan yetiştirme
Bitki ve hayvan genetiğiyle ilgili artan bilgi, uygulamanın daha sofistike hale gelmesine yol açtı ve çiftçilerin ve bilim insanlarının daha seçici özellikler için üremesine izin verdi. Ayrıca, bitkilerin genetik yapısında istenen değişiklikleri tetiklemek için laboratuvarlarda yeni mahsul hibritleri oluşturmaya ve kimyasallar ile radyasyon uygulamaya başladılar. Bu çabalar, kuraklığa dayanıklı pirinç çeşitleri veya çok daha yüksek verime sahip buğday çeşitleri gibi çeşitli yeni mahsullere yol açmıştır.
Genetiği değiştirilmiş iki yaygın ürün türü, böceklere dirençli (Bt) mahsuller ve herbisite toleranslı (HT) mahsullerdir. Bt mahsulleri, Bacillus thuringiensis (Bt) bakterisinden genler içerir ve böcek öldürücü proteinler üretir. HT mahsulleri, çiftçilerin yabani otları kontrol etmek için kullandıkları herbisitlere toleranslıdır.
Dünya genelinde özellikle de ABD’de Bt mahsulleri ve HT mahsulleri yetiştirilen dönümlerin sayısı 1990'ların ortalarından bu yana çarpıcı bir şekilde arttı. Bu arttırılmış GDO'lar hem HT hem de Bt özelliklerine sahiptir.
• HT mısır
• Bt mısır
• HT soya fasulyesi 3
• Kanola
• Yonca
• Şeker pancarları
• Papaya
• Squash
• Elmalar
• Patates
• Somon 2
Bu ürünler, mağaza raflarında satılan ürünlerin çoğunda kullanılan yağlar, tatlandırıcılar ve daha fazlası gibi bileşenlerin temelini oluşturur.
Genetiği değiştirilmiş organizmalar hakkındaki tartışmalar hem kültürel hem de politik olarak devam etmektedir. Taraftarlar, GDO kullanımının gıda üretimini artırarak veya hızlandırarak gıda arzını iyileştirdiğini söylüyor. Rakipler, hem insanlar hem de çevre için risklerin bu faydalardan daha ağır bastığını söylüyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), şu anda mevcut olan GDO'ların geleneksel gıdalardan daha fazla sağlık sorunlarına neden olma ihtimalinin olmadığını belirtiyor, ancak aynı zamanda gıdaların duruma göre değerlendirilmesi gerektiğini de belirtiyor.
• Alerjik reaksiyonlar
• İnsan hücrelerine giren ve olumsuz etki yapan gıdalardaki genlerin insana transfer olasılığı
• Genetiği aynı olmayan atalardan gelen veya GDO'lardan gelen genlerin, geleneksel mahsullere doğru yol alması
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, piyasadaki GDO'larda herhangi bir alerjik etki bulunmuyor. Önlemlerin alınması ve teşvik edilmekle birlikte insana gen transferleri ve eşik aşılma olasılığı düşük olarak düşünülüyor. Fakat genetiği değiştirilmiş ürünlerle ilgili diğer endişeler, kullanımlarının teşvik ettiği çiftçilik uygulamalarını da içeriyor. Her şeyin tam düzgün işlediği laboratuvar koşullarına göre analiz edildiği unutulmamalı. Bilimsel ve çevresel toplulukta, GDO’lu ürünlerdeki bu artışın bir sonucu olarak hem insan hem de çevre sağlığı üzerindeki etkisine dair kalıcı soruları var. Örneğin tarım ürünlerinde sıklıkla kullanılan Glifosat, muhtemelen insanlarda kanserojen olarak sınıflandırılmaktadır.
GDO'ları çevreleyen bir başka tartışma da, geni değiştirilmiş böceklere dirençli mahsullerinin hedef olmayan türler üzerindeki etkisi gibi, çevre üzerindeki etkisidir. Örneğin, arılar bir zararlı olarak kabul edilmez, ancak genetiği değiştirilmiş böceklere dirençli Bt mahsuller muhtemelen arı popülasyonlarına zarar verebilir ve bu da çeşitli ekosistemlerin ve mahsullerin tozlaşmasını etkiler. Kelebekler ve kuşlar da etkilenebilecek hedef dışı türler olarak gösterilmektedir.
Ek olarak, etkilenen haşereler veya bitkiler, muhtemelen Bt mahsullerinin üzerlerindeki olumsuz etkilere karşı dirençli hale gelecektir ve bu da sonsuz bir mahsul döngüsünün daha da değişmesine ve ardından yine zararlılardan daha fazla direnç gösterilmesine yol açacaktır. Böceklere dirençli Bt ve herbisite dirençli HT mahsullerinin sağlıklı toprak için gerekli olan organizmalar ve mikroorganizmalar üzerindeki etkisi de bir endişe kaynağıdır.
Temel Çıkarımlar
• Genetiği değiştirilmiş organizmalar veya GDO'lar, değiştirilmiş genetik yapıya sahip bitkiler ve hayvanlardır.• Kimyasal direnç veya hızlandırılmış büyüme süresi gibi yeni özellikler elde etmek ve diğer organizmalardan gelen genleri dahil etmek için bir laboratuvarda düzenlenmişlerdir.
• GDO'lu mısır, pamuk, soya fasulyesi ve daha fazlası dahil olmak üzere yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
• Dünya Sağlık Örgütü, GDO'ların şu anda insanlar için güvenilir olduğunun düşünüldüğünü, ancak daha geniş sağlık ve çevresel etkilerinin hala araştırılmakta olduğunu belirtiyor.